زَرینشَهر (ریز سابق) مرکز شهرستان لنجان و یکی از شهرهای جنوب غرب استان اصفهان در مرکز ایران است. جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی ۸۹,۲۵۶ نفر است.
زرین شهر سومین شهر مهم و پر جمعیت استان اصفهان است که در حوزه ی کلان شهر اصفهان قرار دارد. این شهر قلب صنعت استان اصفهان نامگذاری شده است. زرین شهر، در ۳۲ کیلومتری اصفهان واقع شده و از آب و هوایی خشک با فصول نامنظم برخوردار است. میزان بارندگی در این شهر بطور متوسط سالیانه ۱۱۵ میلیمتر و متوسط درجه حرارت سالیانه ۱۴+ درجه سانتیگراد میباشد.
اماکن تاریخی این شهر عبارتند از: دبستان حافظ تاسیس ۱۳۱۰ ،مسجد جامع و مسجد صباحی که مربوط به سدهٔ پنجم هجری و حضور اسماعیلیان در این منطقه میباشد.
رودخانه زایندهرود از کنار آن عبور میکند. آب و هوای آن اصلاً، خنک و دلپذیر است، اما به دلیل مجاورت با کارخانههایی چون ذوب آهن اصفهان و صنایع دفاع آب و هوایش آلوده شدهاست.
آبشار شاهلولاک در نزدیکی این شهرستان واقع است و مسجد صباحی از جاذبههای گردشگری آن میباشد.
شهر زرین شهر به دلیل مجاورت با کارخانه ذوب آهن اصفهان مورد موج مهاجرت اقوام مختلف از سراسر ایران را موجب شده است و بیشتر آنها را قوم بختیاری تشکیل میدهد. سنتی ماندن برخی از محله ها، از جمله قهوهخانههای مجاور رودخانه جلوه خاصی را به این شهر داده است.
پارک ساحلی زرین شهر در حاشیه زایندهرود از مکانهای دیدنی آن است.
کشاورزی
از جمله محصولات مهم این منطقه برنج لنجان است که در زرین شهر و شهرهای اطراف کشت میشود. در بیشتر مناطق کشاورزی و شالیکاری (به زبان محلی: تولِکی) هنوز به صورت سنتی و با دست انجام میگیرد. از جمله مناطق مهم کشت برنج در زرین شهر میتوان به قروق، طوله شغالی و باغ آقا اشاره کرد. برنج ورنامخواست بهترین برنج در منطقه لنجان میباشد.
تاریخچه
مرکز شهرستان لنجان به سبب مجاورت با زاینده رود در سال ۱۳۳۶ طبق مصوبه شورای شهر ریز، با الهام از نام کهن زرینرود به زرینشهر تغییر نام یافت. به گفتهٔ باستانشناسان، اشیاء کشف شده در تلههای باغ محمود، باغ دراز و تله کافر که در جنوب این شهر و در مجاورت مادی(جوی)کهن ریز قرار دارد، برآمده از دل معدودی از تپههای باستانی مسیر زاینده رود میباشد که از لحاظ تاریخی هم دوره با تمدن سیلک کاشان است.
از دیگر آثار تاریخی فرهنگی این منطقه میتوان به مسجد صباحی (منسوب به دوره فرقه اسماعیلیه) حمام صحرایی با کتیبه ۸۰۰ ساله، قلعه اعراب، پل شاه نشین و تالار کهن ریز، آسیابها، کبوتر خانهها و عصارخانه، حمامهای خزانهای، قلعههای دفاعی و مساجد گوناگون اشاره کرد که به جز مسجد رحیم خان (جامع) قلعه حسین آباد و باغ برجی شرق ریز، مربوط به دوره قاجار و حوزه علمیه قدیمی ریز کلیه آثار ذکر شده در هجوم صنعت و توسعه بی حساب همچون دیگر نمادهای تاریخی فرهنگی شهر از صفحه روزگار محو شده است.
بزرگان
فیلسوف اسماعیل ابن محمد ریزی (از دانشمندان قرن هفتم هجری قمری) صاحب دو اثر رساله نصرتیه و حیات النفوس، علامه ملاعبدالوهّاب ریزی صاحب چند جلد تعلیقه مفصل بر کتاب القسطاس المستقیم و رساله هایی در احکام، متوفی ۱۲۸۱(ه-ق)، علامه شیخ مرتضی ریزی یشوای دینی اهالی اصفهان و اطراف و رهبر مبارزات آنان در مقابل تعدیات ظلالسلطان (سلطان مسعود میرزا ۱۵ دی ۱۲۲۸ ه.خ. – ۱۲ تیر ۱۲۹۷ ه.خ) و ارسال کننده حکم درخواست انفصال او از حکومت اصفهان و پشتیبان مردم تا خلع نهایی او از حکومت اصفهان که در تکیه ریزی ها واقع در تخت فولاد اصفهان مدفون است. متوفی۱۳۲۹(ه-ق)، شیخ ابوالمعالی ریزی اولین استاد حضرت آیت الله بروجردی مرجع اعلای تشیع، مجتهد و فقیه،اصولی آقاشیخ ابوالفضل ریزی (مدفون در تکیه ریزی تخت فولاد متوفی ۱۳۳۹ ه-ق)، شیخ ضیاء الدین ریزی از علمای برجسته حوزه علمیه نجف، ملا حسن ریزی شاگرد خاصّ حوزه درس حاجی آباده ای و مدفون در تکیه آبادهای تخت فولاد اصفهان متوفی (۱۲۹۹ ه-ق)، آقا سید اسماعیل ریزی از علمای برجسته سامرا و نجف اشرف و شاگرد میرزای شیرازی در سامرا (از رهبران مذهبی مشروطیت و نماینده اولین دوره مجلس شورای ملی، ثقةالاسلامشیخ محمود شریعت ریزی نوه شیخ ابوالمعالی ریزی و حاج سید نظام الدینی خطیب و مدرس حوزه، و فقیه وارسته مریم ریزی صاحب کتاب وزین و مرجع مطالب السوال، شیخ جعفر ریزی پدر فقیه وارسته مریم ریزی، سید آقاجان نور بخش جد اعلای دکتر سیدمحسن نوربخش، وزیر وقت اقتصاد و دارایی و رییس وقت بانک مرکزی، ملا لطف الله شمس الواعظین ریزی صاحب کتب جواهر الکلام و شمس طالعه، ملا ابوالقاسم ریزی، ابوالحسن ریزی، همچنین هنرمندان، صنعتگران و شخصیتهای هنری و اجتماعی برجسته همچون سردار جعفر قلی خان ریزی (رهبر اهالی ریز در مبارزه علیه تعدیهای شاهزادگان قاجار)، میرزا عبدالجواد خطیب از خطاطان برجسته اصفهان و صاحب دیوان اشعار با قریب به سه هزار بیت شعر و استاد نامدار حاج علی پرورش ریزی، سازنده اولین پل معلق کشور بر روی رودخانه زاینده رود با ابزار ساده آهنگری قدیم و میرزا احمد نقّاش، استاد حاج میرزا آقا امامی معروف (از نقاشان برجسته کشور در دوره قاجار) و در دوره معاصرمنجر به ظهور چهره های برجسته ی حوزوی چون آیتالله حبیب الله رهبر حجتالاسلام قاسم باقریان (امام جمعه فعلی) ،دکتر خدامراد مرادیان، دکتر عباس خادمیان ریزی (نماینده وقت رهبر ایران) دکتر غلامعلی حسنی (جراح مغز اعصاب)، مهندس مزعل حسنی (مدیر عامل چند کارخانه بزرگ در ایران) پروفسور مهدی پرورش ریزی (فوق تخصص جراحی چشم و لیزر) و دکتر منصور پرورش فوق تخصص جراحی مغز و اعصاب، و فاطمه وردیان (نفر سوم المپیاد جهانی ریاضی و محقق در زمینه نظریه گراف (ریاضیات)، و دهها چهره برجسته علمی فرهنگی دیگر گردیدهاست.
جمعیت
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان لنجان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۲۶٫۷۵۶ نفر بودهاست. باتوجه به آمار سال۱۳۹۱ رشد جشمگیری داشته جمیت شهرستان به۲۹۲۸۵۳نفررسیدهاست این آمار نشان دهنده صنعتی بودن شهرستان، وخوب بودن اشتغال وکسب و کاردرمنطقهاست.